Εκτύπωση

PoligirosὉπως εἶναι γνωστόν οἱ κα΄τοικοι τῆς πόλεως τοῦ Πολυγύρου ἐπαναστάτησαν ἐναντίον τῶν Ὀθωμανῶν στίς 17 Μαΐου 1821. Ἀφοῦ ἐξόντωσαν τήν Ὀθωμανική φρουρά ὔψωσαν τή σημαία τῆς ἐλευθερίας. Ἡ ἐξέργεση αὐτή ἔγινε γνωστή σ’ ὅλη τήν Χαλκιδική μέ ἀποτέλεσμα να ξεσηκωθεῖ ἡ Κασσάνδρα, τά Μαντεμοχώρια καί τό Ἅγιον Ὅρος.

Οἱ Ὀθωμανοί ὅμως, γιά νά ἐπιβάλουν τήν τάξη καί ἀπό ἐκδίκηση, ἔβαλαν φωτιά στόν Πολύγυρο. Ἔντρομοι οἰ κάτοικοι ἐγκατέλειψαν τήν Πόλη καί διασκορπίστηκαν ἐδῶ καί ἐκεῖ. Ὅλα σχεδόν τά σπίτια ἔγιναν στάχτη μαζί καί ὁ Ναός πού τιμόταν στό ὄνομα τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους. Ἀργότερα, μέ εἰδική διαταγή τῆς Ὀθωμανικής ἀρχῆς, οἱ κάτοικοι ἐπανῆλθαν στήν νεκρή Πόλη καί ἄρχισαν νά κτίζουν ἐκ νέου τά σπίτια τους.

Ἔτσι ἄρχισε καί ἡ ἀνέγερση τοῦ νέου Ναοῦ.

Μιά ἐντοιχισμένη ἀναμνηστική μαρμάρινη πλάκα, πού βρίσκεται στήν Β.Δ. ἐξωτερική πλευρά τοῦ σημερινοῦ Ναοῦ μέ χαραγμένη ἔμμετρη ἐπιγραφή , μᾶς παρέχει ἐξιοπρόσεκτα στοιχεῖα γιά τήν ἀνέγερση τοῦ νέου Ναοῦ στό ὄνομα τοῦ Ἁγίου Νικολάου.

Πόθῳ ζέοντι καί προθύμῳ καρδία

Ναόν Σου τοῦτον δείμαντο Ἰεράρχα

οἱ παῖδες οἱ σοί κάτοικοι Πολυγέρου

ὅπως ἐκ βλάβης και λοιμικῆς τῆς νόσου

σκέπῃς τουτουσί πρεσβεύεων πρός τό Θεῖον

ῥύοις δή κἀμέ καιροῖς ἐμπεριστάτοις

σόν ἀρχιθύτην τόν ἐν τῇ Πάτμῳ φῦντα

τοῦ ἐν Κασσάνδρᾳ λογικοῦ Σου ποιμνίου

† Ὁ Κασσανδρείας ΙΑΚΩΒΟΣ

τῷ ᾳωλς’ (1836)

Μετάφραση

Μέ πόθο θερμό καί πρόθυμη καρδία,

Ἱεράρχα (Νικόλαε), τά παιδιά σου, οἱ κάτοικοι

τοῦ Πολυγέρου ἔκτισαν τοῦτον τόν Ναό

γιά νά τοῦς σκεπάζεις ἀπό κάθε βλάνη καί λοιμική νόσο μέ τίς  πρεσβεῖες σου πρός τόν Θεό.

Εἴθε λοιπόν νά σᾠζειςκι ἐμένα στούς δύσκολους

καιρούς, πού κατάγομαι ἀπό τήν Πάτμο καί τώρα

εἶμαι δικός σου Ἀρχιερέας στό λογικό Σου

ποίμνιο τῆς Κασσάνδρας.

† Ὁ Κασσανδρείας ΙΑΚΩΒΟΣ

τό ἔτος (1836)

Ἀπό τήν ἐπιγραφή φαίνεται καθαρά ὅτι :

1. Ὁ Μητροπολίτης τῆς Κασσανδρείας Ἰάκωβος (1832-1846) μόλις ἦλθε στήν νέα του Μητρόπολη, ἄρχισε τήν ἀνέγερση τοῦ νέου Ναοῦ μέ τήν πρόθυμη συνδρομή ὅλων τῶν κατοίκων τοῦ Πολυγέρου. Ἡ ἀποπεράτωση ἔγινε τό 1836.
2. Ὁ καινούργιος Ναός ἔλαβε τό ὄνομα τοῦ Ἁγίου Νικολάου καί ὄχι τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους, ὅπως ἦταν πρίν τήν πυρπόληση ἀπό τούς Ὀθωμανούς. Ἡ ἀλλαγή τοῦ ὀνόματος βέβαια δέν ἔγινε δίχως λόγο. Ἐκεῖνο τόν καιρό, δηλ. τό 1836, κάποια “λοιμική νόσος”, προφανῶς χολέρα, ἄρχισε ν’ ἀποδεκατίζει τούς κατοίκους τοῦ Πολυγέρου. Ὁ Μητροπολίτης, γιά νά προφυλάξει τό ποίμνιο του ἀπό τό φοβερό ἐκεῖνο θανατικό, ἐθεώρησε καλό ν’ ἀφιερώσει τόν Ναό στόν Μέγα καί θαυματουργό Ἅγιο Νικόλαο. Ἔτσι οἰ κάτοικοι μπῆκαν ὑπό τήν προστασία τοῦ ἁγίου. Τό ὄτι ἡ νόσος ἐκείνη μάστιζε τήν περιοχή φαίνεται καί ἀπό μία ἄλλη ἀφιερωματική ἐπιγραφή, πού βρίσκεται ἐπάνω σέ εἰκόνα τοῦ τέμπλου πού φέρει τήν μορφή τοῦ Ἁγίου Μοδέστου.

” Παντοίας βλάβης ἀπάλλαττε καί νόσου, τούς νῦν σεπτήν Ἱεράν σήν εἰκόνα τεύξαντας λαμπρῶς χάριν ἀμπλακημάτων”.1843

Ἐδῶ πρέπει ν’ ἀναφέρομε καί κάτι πολύ ὠφέλιμο πού τό διασᾠζει ἡ παράδοση. Τόν χρόνο πού ἐμφανίστηκε ἡ χολέρα στόν Πολύγυρο μεταφέρθηκε ἀπό τό Ἅγιον Ὅρος τμῆμα τοῦ Τιμίου Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ γιά νά εὐλογηθεῖ καί να σωθεῖ ὀ κόσμος. Οἱ μοναχοί ὅμως μέ τό τίμιο Ξύλο, ἀντί νά μποῦνε μέσα στήν πόλη – δεν γνωρίζουμε γιά ποιό λόγο – ἐθεώρησαν καλό νά σταθοῦν πίσω ἀπό τόν  “Τσουκαλά” γιά νά τελέσουν ἁγιασμό πρός εὐλογία καί ἐνίσχυση τῶν κατοίκων. Βρέθηκαν ὅμως σέ ἀμηχανία διότι δέν εἶχαν νερό. Καθώς ὅμως ἀκούμπησαν τόν Τίμιο Σταυρό ἐπάνω σέ βράχο, ἀμέσως ἐκπήγασε νερό πρός ἔκπληξη ὅλων. Ἔτσι λοιπόν ἐτέλεσαν ἁγιασμό καί μ’ αὐτόν ἁγιάσθηκαν ὅλοι οἱ κάτοικοι καί ὅλη ἡ περιοχή.

Σέ ἀνάμνηση τοῦ θαύματος αὐτοῦ οἱ χριστιανοί στόν τόπο πού βγῆκε τό νερό ἔκτισαν βρύση, πού ὑπάρχει μέχρι σήμερα, καθώς ἐπίσης καί ἕνα ὄμορφο ἐξωκλήσι μέ τό ὄνομα “τοῦ Τιμίου Σταυροῦ” πρός τιμήν τοῦ Θαυματουργοῦ Σταυροῦ τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ καί Θεοῦ ἡμῶν.

Ὁ νέος Ναός τοῦ Ἁγίου Νικολάου εἶχε κτισθεῖ στά ἴδια περίπου θεμέλια τοῦ προηγουμένου καί εἶχε σχῆμα σέ ρυθμό Βασιλικῆς – ὅπως συνηθιζόταν στά χρόνια ἐκεῖνα τῆς Ὀθωμανοκρατίας – μέ ἐξωνάρθηκα. Εἶχε ξυλόγλυπτο τέμπλο, ἀρίστης τέχνης, κατάφορτο ἀπό εἰκόνες στό κάτω μέρος καί στό ἄνω τό λεγόμενο δωδεκάορτο. Ἐπί τοῦ τέμπλου ἐδέσποζε ἀρκετά μεγάλος Σταυρός ἐπί τοῦ ὁποίου εἰκονίζεται ὁ ἐσταυρωμένος Χριστός μέ τούς τέσσεις Εὐαγγελισές στίς τέσσερις κεραῖες. Στά βημόθυρα τῆς Ὡραίας πύλης, τῆς βορείας καί νοτίας εἰσόδου εἶναι ἀποτυπωμένη ἡ παράσταση τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου μαζί μέ τούς Μεγάλους Ἱεράρχας Βασίλειον τόν Μέγαν καί τόν Ἰωάννην Χρυσόστομον.

Τό τέμπλο δέν ὑπάρχει σήμερα. Ἀντικαταστάθηκε τό 1964 κατά τήν μετατροπή τοῦ Ναοῦ καί στή θέση του κατασκευάσθηκε μαρμάρινο. Διασώθηκε μόνον ὁ Σταυρός μέ τόν Ἐσταυρωμένο καθώς καί τά τρία βημόθυρα τῶν εἰσόδων τοῦ Ἱεροῦ.

Ὅλες οἱ εἰκόνες εἶναι σέ καλή κατάσταση καί ἱστορήθηκαν διά χειρός τοῦ σπουδαίου Ἁγιογράφου Ἰωάσαφ Νικηφόρου, ὅπως δείχνει καθαρά ἡ ἐπιγραφή ἐπάνω στήν εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Νικολάου. “Αύτή ἡ Ἁγία καί σεβαστή εἰκών τοῦ Ἁγίου Νικολάου ἐνιστορήθη δι’ ἐξόδων τοῦ τιμιωτάτου κυρίου Στεργιανοῦ Μαρίνου καί ἀφιερώθη ὡς μνημόσυνον αὐτοῦ τε καί τῶν τέκνων του. ΑΩΛΕ’ (1835) “. Χειρός Ἰωάσαφ Νικηφόρου.

Οἱ μορφές τῶν προσώπων εἶναι πολύ καθαρές καί ἀκτινοβολοῦν τήν ἄφθαρτη χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γι’ αύτό προκαλοῦν κατάνυξη καί προσελκύουν τούς πιστούς πρός προσκύνηση γιά νά λάβουν τήν ἄνωθεν εὐλογία συνάμα καί παραμυθία.

Ὁ Ἁγιογράφος λοιπόν Ἰωάσαφ Νικηφόρος, πού ἦταν μοναχός στό Ἅγιον Ὄρος, ἱστοροῦσε τίς εἰκόνες μέ τήν συνδρομή πιστῶν χριστιανῶν οἱ ὁποῖοι τίς ἀφιέρωναν στόν Ναό.

Γιά τόν Ναο τοῦ ἁγίου Νικολάου ἔχουμε καί μιά πολύ σπουδαία μαρτυρία τοῦ Ν.Β. Χρυσανθίδη, ὁ ὁποῖος ἦταν γραμματέας τοῦ Κασσανδρείας Χρυσάνθου (1865-1867). “Τοῦ ἀοιδίμου Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας Ἰακώβου ἐν τῇ Χερσονήσῳ Χαλκιδικῇ ἀρχιερατεύοντος πρό εἰκοσαετίας περίπου ἀνηγέρθη ἐκ βάθρων… ἐν τῷ χωρίῳ Πολυγύρῳ κεντρική Ἐλληνο-ἀλληλοδιδακτική Σχολή…καί ἤδη φαίνεται ὑψουμένη μεγαλοπρεπῶς ἐν τῷ πραύλῳ τῆς οὐχ ἦττον κομψῶς ᾠκοδομημένης ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ Ἱερᾶς Ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Νικολάου ἡ ῥηθεῖσα Σχολή”.

Δηλ. ὁ Μητροπολίτης Ἰάκωβος τόν ἴδιο χρόνο δίπλα στήν κομψή Ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Νικολάου ἔκτισε καί Σχολή γιά τήν μόρφωση τῶν παιδιῶν τοῦ Πολυγύρου. Ὁ μοναδικός λοιπόν αὐτός Ναός, ὡς κομψοτέχνημα, ἀποτελοῦσε τό καύχημα τῆς πόλεως. Ἰδιαίτερη ὀμορφιά προσέδιδε στόν Ἱερό Ναό καί τό Κωδωνοστάσιο τό ὁποῖο κτίσθηκε ἀρκετά χρόνια ἀργότερα ἐπί Μητροπολίτου Εἰρηναίου.

Ὁ σημερινός Ναός τοῦ Ἁγίου Νικολάου μαζί μέ τόν αὔλειο χῶρο ἄρχιασν νά λαμβάνουν τήν σημερινή τους μορφή τό ἔτος 1964 ἐπί Μητροπολίτου Συνεσίου, ὁ ὁποῖος ὑπηρέτησεστήν Μητρόπολη Κασσανδρείας ἀπό τό 1960 ἕως τό 2000 ἔτος τῆς κοιμήσεως του.

Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι τό ἔτος 1988, τό μαρμάρινο τέμπλο ἀντικαταστάθηκε ἀπό ἄλλο ξυλόγλυπτο ἀρίστης τέχνης τό ὁποῖο κατασκεύασαν ὁ Ἱερέας Κων/νος Σκαλιστῆς καί ὁ υἱός αὐτοῦ Χρίστος ἀπό τό Ἑπταχώρι Καστοριᾶς. Ὅλες οἱ εἰκόνες τοῦ παλαιοῦ πρώτου ξύλινου τέμπλου εἶναι τοποθετημένες μέ ἐπιμέλεια στό καινούργιο μαζί καί τά βημόθυρα. Ἐνῶ ὁ σταυρός εἶναι τοποθετημένος πάνω ἀπό τήν κόγχη τοῦ Ἱεροῦ. Ἔτσι φαίνεται πλέον ὅτι ἡ παράδοση συνεχίζεται ἀνόθευτη.